Άνω Σύρος

 

Η Άνω Σύρου αποτελεί έναν από τους αρχαιότερους και καλύτερα οργανωμένους δήμους της χώρας και ιδρύθηκε το 1834. Είναι χτισμένη στον ανατολικό λόφο πάνω από την Ερμούπολη. Η ρυμοτομία της περιλαμβάνει πανέμορφα στενά δαιδαλώδη σοκάκια, σκαλιά και κτίρια που το ένα ακουμπάει στο άλλο. Μέσα στον μεσαιωνικά οικισμό της Άνω Σύρου, δεν κυκλοφορούν οχήματα, αφού τα σοκάκια έχουν πλάτος λιγότερο από δύο μέτρα και παντού υπάρχουν σκαλιά. Η Άνω Σύρος έχει αυτή τη μορφή γιατί την εποχή που δημιουργήθηκε ο οικισμός υπήρχε ο φόβος της επίθεσης κουρσάρων. Ο Δήμος της Άνω Σύρου, από τους αρχαιότερους στην Ελλάδα, ενσωματώθηκε στον Δήμο Σύρου, σύμφωνα με το σχέδιο “Καλλικράτης”.Πριν από τον “Καλλικράτη” ήταν ο μεγαλύτερος σε έκταση Δήμος της Ελλάδας, έχοντας στη δικαιοδοσία του όλο το βόρειο τμήμα του νησιού, περίπου το 50% της συνολικής έκτασης της Σύρου και το νησί Γυάρος, δηλαδή 50.500 στρέμματα. Οι κάτοικοι της Ανω Σύρου ασχολούνται περισσότερο με την ναυτιλία, τον τουρισμό και λιγότερο με την γεωργία, την κτηνοτροφία, την μελισσοκομία, κλπ.

Η απόσταση από το λιμάνι, μέχρι την κεντρική είσοδο της πόλης είναι 3500 μέτρα και ο δρόμος που οδηγεί εκεί είναι ασφαλτοστρωμένος. Οι είσοδοι παλαιότερα ήταν εφτά, αλλά σήμερα έχουν μείνει τρεις. Στην Άνω Σύρο, δεν υπάρχει μία κεντρική πλατεία και σημείο αναφοράς είναι ο κεντρικότερος δρόμος της, η "Πιάτσα".

Ο οικισμός της Απάνω Χώρας, αποτελεί ένα από τα αντιπροσωπευτικότερα δείγματα μεσαιωνικών πόλεων ο οποίος διατηρείται σε καλή κατάσταση μέχρι σήμερα. Στη δημοτική κοινότητα Άνω Σύρου ανήκουν επίσης οι οικισμοί του Κινίου, της Απάνω Μεριάς, του Επισκοπείου και της Αληθινής. Μετά την πραγματοποίηση των συνενώσεων (Πρόγραμμα «Ιωάννης Καποδίστριας»), η δημοτικη κοινότητα Άνω Σύρου διευρύνεται με τις τοπικές κοινότητες Γαλησσά, Πάγου και Χρουσσών.

Ο αρχαίος φιλόσοφος Φερεκύδης γεννήθηκε και έζησε στην Άνω Σύρο. Από το Χριστιανό Επίσκοπο Ειρηναίο το 307 μ.Χ. έχουμε στοιχεία για την Άνω Σύρο. (Χειρόγραφό του σώζεται στα Αρχεία της Καθολικής Επισκοπής Σύρου). Σημαντική αύξηση του πληθυσμού της παρατηρείται γύρω στο 700 μ.Χ. επειδή οι άνθρωποι έβρισκαν καταφύγιο στο φυσικό της φρούριο από τις επιδρομές των Αράβων και των άλλων πειρατών. Το 12ο αιώνα αποτελεί μέρος του Δουκάτου της Νάξου και μετά την κατάλυσή του από τους Τούρκους υπάγεται σε αυτούς με φόρο υποτέλειας, διατηρώντας όμως το πνεύμα της Ελληνικής Νομοθεσίας. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας οι τότε Σύριοι στην αυλή του Ιερού Ναού του Αγίου Ιωάννη, συνεδρίαζαν και έκαναν εκλογές Προεστών και Επιτρόπων.

Για τη συμμετοχή των Ανωσυριανών στον υπέρ ανεξαρτησίας αγώνα του 1821 έχουν απονεμηθεί αριστεία και διπλώματα, αντίγραφα των οποίων σώζονται στο Ιστορικό Αρχείο του Δήμου.

Το 1835 ο Γ. Ιουστινιάνης διορίζεται Δήμαρχος Σύρου. Από την περίοδο αυτή και μετά ο οικισμός αρχίζει να γνωρίζει τη μεγαλύτερη ανάπτυξή του. Επί Δημαρχίας Α. Ρούσσου (1891-1895) δημιουργείται το Γαλλικό Νοσοκομείο, ιδρύονται σύλλογοι και κατασκευάζεται ο δρόμος που συνδέει το μεσαιωνικό οικισμό της Άνω Σύρου με την Ερμούπολη.

Στον Α’ και Β’ Παγκόσμιο πόλεμο αρκετοί Ανωσυριανοί έπεσαν στα πεδία των μαχών υπέρ της πατρίδας, ενώ ανέπτυξαν και αξιόλογη αντιστασιακή δράση.

 

Αρχιτεκτονική δομή της Άνω Σύρου

Ο οικισμός της Άνω Σύρου αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα της εποχής στην οποία δημιουργήθηκε. Για πρακτικούς λόγους που αφορούσαν στην προστασία τους από τις επιδρομές, οι τότε κάτοικοί της έχτισαν με τέτοιο τρόπο τα σπίτια τους ώστε οι εξωτερικοί τοίχοι να αποτελούν φυσική οχύρωση. Τα μικρά στενά πλακόστρωτα δρομάκια και τα στεγάδια εκτός από οικονομία χώρου, παρείχαν στους κατοίκους τη δυνατότητα να κρύβονται και να προστατεύονται ευκολότερα από τον επερχόμενο κίνδυνο.Οι μεγάλες πύλες που ως σήμερα αποτελούν τις κεντρικές εισόδους του οικισμού (Πορτάρα, Επάνω και Κάτω Τέρμα, Σκαλάκια, Σα-Μπαστιάς) έκλειναν με ξύλινες πόρτες που εξασφάλιζαν τους κατοίκους από ενδεχόμενη νυχτερινή επιδρομή.

Αξιοθέατα του οικισμού 

  • Οι πύλες του παλαιού Κάστρου της Άνω Σύρου
  • Το Μνημείο Ηρώων
  • Ο Καθεδρικός Ναός του Αγίου Γεωργίου (Μητρόπολη των Καθολικών της Σύρου)
  • Οι Ναοί και τα εξωκλήσια: Αγίου Αντωνίου, Αγίου Νικολάου, Κιουρά (Κυρά) της Πλάκας, Κιουρά (Κυρά) του Κάρλου, Γεννήσεως Χριστού, Αγίου Νικολάου (των πτωχών), Αγίου Αθανασίου, Αγίας Τριάδας
  • Το Κέντρο Ιστορικών Μελετών της Καθολικής Επισκοπής Σύρου
  • Το Μοναστήρι των πατέρων Καπουκίνων
  • Το Μοναστήρι των πατέρων Ιησουϊτών (σήμερα Αδελφών Κλαρισσών)
  • Το Δημαρχείο Άνω Σύρου
  • Το Μουσείο Μάρκου Βαμβακάρη
  • Το Ιστορικό Αρχείο του Δήμου Άνω Σύρου
  • Η έκθεση παραδοσιακών επαγγελμάτων και εργαλείων
  • Η Πλατεία Μάρκου Βαμβακάρη, στην οποία βρίσκεται η προτομή του μουσικοσυνθέτη
  • Η προτομή του λογοτέχνη Βελισσάριου Φρέρη κοντά στον Ιερό Ναό του Αγίου Αντωνίου
  • Η προτομή του συριανού Εθνομάρτυρα ιερέα Δον Ιωάννη Δαλέζιου, κοντά στη Μητρόπολη
  • Η προτομή του φιλοσόφου Φερεκύδη στην Κιουρά της Πλάκας
  • Το Δημοτικό Σχολείο Άνω Σύρου
  • Το Δημοτικό Γυμναστήριο Άνω Σύρου
  • Η πηγή Αγίου Αθανασίου

 


Σύμφωνα με την απογραφή του 2001 ο πληθυσμός του Δήμου είναι 3.376 κάτοικοι και η γεωγραφική του έκταση 66.870 στρέμματα, καλύπτοντας τα δύο τρίτα της συνολικής έκτασης της Σύρου. Επισημαίνεται ότι, στη διοικητική περιφέρεια του νέου δήμου συμπεριλαμβάνεται και η νήσος Γυάρος.
Κύρια ασχολία των κατοίκων αποτελεί η γεωργία και η κτηνοτροφία, ενώ ένα επίσης σημαντικό ποσοστό εργάζεται στα ναυπηγία Νεωρίου, που αποτελούν και τον κύριο οικονομικό πνεύμονα της Σύρου.

Μετά την αποβιομηχάνιση του νησιού και στην προσπάθεια εξεύρεσης εναλλακτικών μορφών απασχόλησης, αναπτύσσεται δυναμικά ο τομέας του τουρισμού, αξιοποιώντας με κάθε μέσο την ιστορία, τον πολιτισμό, την αρχιτεκτονική παράδοση και το φυσικό περιβάλλον. Στην προσπάθεια αυτή κύριο στόχο αποτελεί η σύνδεση του πρωτογενούς τομέα με τον τριτογενή.


Η ΣΥΡΑ ΤΟΥ ΜΑΡΚΟΥ ΒΑΜΒΑΚΑΡΗ

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ 
ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΑΡΚΟΥ ΒΑΜΒΑΚΑΡΗ
Στο μικρό αυτό μουσείο φυλάσσονται ορισμένα από τα λιγοστά προσωπικά αντικείμενα του κορυφαίου λαϊκού συνθέτη, τα οποία ευγενώς παραχώρησαν οι συγγενείς του και τα οποία θεωρήσαμε σωστό να εκτίθενται για το κοινό που επισκέπτεται την Άνω Σύρο. 
Από τα εκθέματα, ιδιαίτερη σημασία έχουν το ρολόι, η βέρα και το δακτυλίδι με τα αρχικά Μ.Β., χωρίς να υστερούν σε συμβολική αξία τα τόσα χειρόγραφα των τραγουδιών πάνω σε πρόχειρα χαρτιά.




Στίχοι: 
Μάρκος Βαμβακάρης, Φράγκος
Μουσική: 
1. Μάρκος Βαμβακάρης, Φράγκος
2. Δημήτρης Ευσταθίου

Σύρα η απάνω χώρα σου, βρε Σύρα μου
με την ανηφοριά σου
με τα πολλά σκαλάκια, βρε Σύρα μου
και με το Σα Μπαστιά σου

Μ’ έβγαλες απ’ τα σπλάχνα σου, βρε Σύρα μου
μέσα από την καρδιά σου
και ξακουστό σου το `κανα, πατρίδα μου
Σύρα μου τ’ όνομά σου

Σ’ είκοσι χρόνια δυο φορές, βρε Σύρα μου
ήρθα να σ’ αντικρίσω
και με το μπουζουκάκι μου, πατρίδα μου
γλυκά να τραγουδήσω

Να ακούσουν όλοι οι Συριανοί, βρε Σύρα μου
τραγούδια με μεράκια
να θυμηθούνε το παλιά, βρε Σύρα μου
να σβήσουν τα φαρμάκια

Λουκρητία Δούναβη:Αναφορές για την Άνω Σύρο στο βιβλίο της,''Το βυσσινί φουστάνι''

 
"Απάνω Χώρα (Άνω Σύρος):Χτισμένη αμφιθεατρικά από τους Βενετούς στο λόφο του Αγίου Γεωργίου (Σαν Τζώρτζη), που αποτελεί βορειοδυτική συνέχεια της Ερμούπολης, η Άνω Σύρος διατηρεί όλη τη μεσαιωνική της γοητευτική ατμόσφαιρα. Αμέτρητα σκαλοπάτια σας ανεβάζουν στην κορυφή, ανάμεσα από στενά δρομάκια με κάτασπρα σπίτια με πολύχρωμες πόρτες συνθέτοντας μια άλλη πολιτεία. Μέσα στον μεσαιωνικά οικισμό της Άνω Σύρου, δεν κυκλοφορούν οχήματα, αφού τα σοκάκια έχουν πολύ μικρό πλάτος και παντού υπάρχουν σκαλιά.

Η απόσταση από το λιμάνι, μέχρι την κεντρική είσοδο της πόλης είναι 3500 μέτρα και ο δρόμος που οδηγεί εκεί είναι ασφαλτοστρωμένος.
Στο λόφο δεσπόζει η καθολική εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, που χτίστηκε τη Μεσαιωνική Εποχή. Η μαγευτική θέα στο πέλαγος είναι μοναδική δίνοντας την ευκαιρία στον επισκέπτη να δει τα γειτονικά νησιά Τήνο, Δήλο, Πάρο
και Νάξο."
"Τελευταία πάω συχνά στην Απάνω Χώρα.Τελευταία όλο και περισσότερο αναζητώ τα γεγονότα της παιδικής μου ηλικίας."
 
“Σάτρα – πάτρα ημάθαμε δα και πέντε γαλλικά στην
Απάνω Χώρα της Σύρας με τις μασέρ.”

 
Ε.Ροϊδης,Συριανά Διηγήματα (εκδ.Σύγχρονη Εποχή 2010) σελ. 29, 34

<<Αλλ' ο ουρανός εθόλωσεν απροσδοκήτως· έλαμψαν αστραπαί και ήρχισε να βρέχη ποταμηδόν. Εκαθήμην εις το παράθυρον της μικράς αιθούσης μας, παρατηρών τον κατακυλιόμενον από τα ύψη της Άνω Σύρου κίτρινον καταρράκτην παρασύροντα εις το βορβορώδες ρεύμά του φλοιούς πορτοκαλίων, συντρίμματα φιαλών, απόμαχα υποδήματα και πτώματα ορνίθων και ποντικών, όταν αίφνης αντικατέστησε το πανόραμα εκείνο βαθύ σκότος απλωθέν και επί των δύο μου οφθαλμών.>>
 
<<Ο αυτός πολύτιμος άνθρωπος μ' εβοήθησε να υφαρπάσω διά πλειοδοσίας ή, ως λέγουν οι Συριανοί, να ζευγατίσω, την Μιλανέζα, μαγείρισσαν του Επισκόπου της Άνω Σύρου, της οποίας ήσαν ονομαστά καθ' όλας τας Κυκλάδας τα ραβιόλια, η γαριδόσουπα και το νηστήσιμον καπόνι.>>